Fiilimsiler Konu Anlatımı

Fiilimsiler Konu Anlatımı: Türkçe dil bilgisi öğreniminde derinlemesine rehberlik ve pratik ipuçları sunuyoruz.

FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)

FİİLİMSİ: Fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilen ve cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir.

FİİLİMSİLERİN ÖZELLİKLERİ

* Fiil kip ve kişi eklerini almazlar, yani fiiller gibi çekime girmezler.

* Fiilimsilerin olumsuzu yapılabilir.

* Fiilimsiler isim çekim eklerini alabilirler.

* Fiilimsiler cümlede doğrudan yüklem olamazlar. Yüklem olabilmeleri için ek fiil almaları

gerekir.

* Fiilimsiler, bulundukları cümleyi birleşik yapılı hale getirir.

* Fiilimsiler birleşik cümlelerde yan cümle kurarlar.

* Fiilimsi ekleri yapım ekidir.

1. İSİM FİİL (MASTAR)

Fiillere getirilen “-ma / -me, -mak / -mek, -ış / -iş / -uş / -üş” ekleriyle yapılır. Bu ekleri,

aklımızda daha kolay kalması için “-iş, -me, -mek” veya “-ma, -ış, -mak” şeklinde kodlayabiliriz.

Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar. İsim-fiiller, fiillerin isim gibi kullanılabilen şekilleridir.

-ma -y- ış – mak

*Onunla tanışmayı ben de istiyorum.

*Şiir okuyuşuna herkes hayran kaldı.

*Balık tutmak bir yetenek işidir.

UYARI: İsim fiil eki almış olmasına rağmen zamanla kalıplaşarak bir varlığın veya kavramın adı haline gelmiş sözcükler vardır. Bunlar fiilimsi olarak kabul edilmezler.

Bahçedeki kazma herhalde kaybolmuş.

Masadaki dolma çok güzel görünüyor.

Danışmada beklediğini söyledi.

Elindeki çakmak ile oynaması annesini tedirgin etti.

Her gün dondurma yersen çok hasta olabilirsin.

Kötü hava şartları sebebiyle tüm uçuşlar iptal edilmiş.

2. SIFAT FİİL (ORTAÇ)

Fiillere getirilen “-an (-en), -ası (-esi), -maz (-mez), -ar (-er / -ır / -ir / -r), -dık (-dik / -duk /-dük), -acak (-ecek), -mış (-miş / -muş / -müş)” ekleriyle yapılır. Bu ekleri, aklımızda daha kolay kalması için “-an,-ası,-mez,-ar,-dik,-ecek,-miş“ şeklinde kodlayabiliriz. Çoğu zaman sıfat görevinde kullanılırlar. Varlıkları niteledikleri için sıfat, yan cümlecik kurdukları için de fiil sayılan kelimelerdir. An ası mez ar dik ecek miş

*Yaralanan yolcular hastaneye kaldırıldı.

*Bu kırılası ellerinle mi vurdun minicik yavruya?

* Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.

* İnanılır bir olay değil yaşadığımız.

* Akşama kadar aramadık yer bırakmamışlar.

* Sararmış yapraklar her tarafı kaplamış.

UYARI: Bazı sözcükler, sıfat-fiil eklerini alarak kalıcı isim olur. Fiilimsi özelliğini kaybeder. Adlaşmış sıfatlar denir.

*Yakacak sıkıntısını bu yıl da çekeceğiz.

3. ZARF FİİL (BAĞ FİİL – ULAÇ)

Fiillere getirilen “-ken, -alı (-eli), -madan (-meden), -ince (-ınca / -unca / -ünce), -ip (-ıp / -up / -üp), -arak (-erek), -dıkça (-dikçe / -dukça / -dükçe / -tıkça /-tikçe / tukça / -tükçe), – e… -e (-a… -a), -r… -maz (-r… -mez), -casına (-cesine), -meksizin (-maksızın), -dığında (-diğinde / -duğunda / -düğünde / -tığında / -tiğinde / -tuğunda / -tüğünde)” ekleriyle oluşturulan sözcüklerdir. Birleşik bir cümlede iki cümleyi bağladıkları için bağlaç; özne, nesne, tümleç aldıkları için fiil sayılan kelimelerdir. Bağ fiillere “ulaç” da denir. Çekim ekleri almazlar. Cümlede zarf olarak kullanılırlar.

Kenyalı asiye ince ipi araklamadıkça madene giremez.

*Dereyi görmeden paçaları sıvama.

*El, elin eşeğini türkü çağırarak arar.

*Kol kesilirken parmak acımaz.

*Çocuklar, konuşa konuşa yanımızdan geçtiler.

*İçeri girer girmez konuşmaya başladı.

*O mahalleden ayrılalı tam üç yıl olmuş.

*Konuşarak halletmeliyiz bütün problemleri.

* Küçükken güle oynaya okula giderdik.

*Sizinle İstanbul’a gelince görüşürüz.

*Ders çalışırken uyuyakalmışım.