Söz Gruplarında Anlam Konu Anlatımı

Söz Gruplarında Anlam Konu Anlatımı: Türkçe dil bilgisi öğrenin, zengin içerikler ve anlaşılır derslerle.

Söz Gruplarında Anlam

İkilemeler

Anlatımı etkili kılmak için iki sözcüğün biçim ya da anlam ilişkisiyle bir araya getirilmesiyle oluşturulan söz grubuna “ikileme” adı verilir.

Önümüzde uçsuz bucaksız bir ova uzanıyordu.

Yaşlı usta aşağı yukarı kırk yıl bu işi yapmış.

İkilemeler, aşağıdaki biçim ve anlam ilişkileriyle oluşturulabilir:

1. Aynı Sözcüğün Tekrarı Yoluyla: uzun uzun, iri iri, koca koca, kötü kötü, bile bile, baş başa …
2. Eş Anlamlı Sözcükler Yoluyla: ses seda, akıllı uslu, güçlü kuvvetli, köşe bucak, deli divane …
3. Yakın Anlamlı Sözcükler Yoluyla: ak pak, doğru dürüst, eş dost, kılık kıyafet, yalan yanlış …
4. Zıt Anlamlı Sözcükler Yoluyla: er geç, iyi kötü, az çok, aşağı yukarı, irili ufaklı, bata çıka …
5. Yansıma Sözcükler Yoluyla: horul horul, mışıl mışıl, küt küt, çıtır çıtır, şırıl şırıl, vız vız …
6. Biri Anlamlı Diğeri Anlamsız Sözcükler Yoluyla: eski püskü, eğri büğrü, yarım yamalak, çer çöp, sıkı fıkı, yırtık pırtık, tek tük …
7. İki Anlamsız Sözcük Yoluyla: abuk sabuk, eciş büçüş, ıvır zıvır, abur cubur, mırın kırın …

İkilemeler kullanıldıkları cümleye farklı anlamlar katabilir.

Ankara’ya taşınalı aşağı yukarı on yıl oldu. (Yaklaşık)

Karlı yolda bütün ekip bata çıka ilerliyordu. (Zorluk)

İkilemeler daima ayrı yazılır ancak kalıplaşmış bazı ikilemeler bitişik yazılır.

birdenbire, pırpır(uçak), çıtçıt, enikonu …

Vecizeler (Öz Deyişler)

Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve etkili bir biçimde anlatan, kim tarafından söylendiği belli olan sözlere vecize(özdeyiş) denir.

“Öğretmenler, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.” M. Kemal ATATÜRK

“Adalet mülkün temelidir.” Hz. Ömer

Bencil insan, tek başına kalmış meyvesiz bir ağaç gibi kurur gider. TURGENYEV

Beşikten mezara kadar bilim öğrenin. HZ. MUHAMMED

Yansıma Sözcükler

Doğada duyulan seslerin taklit edilmesi yoluyla oluşan sözcüklerdir. Bu tür sözcükleri oluşturan seslerle sözcüklerin karşıladığı anlam arasında çok sıkı bir ilişki vardır.

Dere şırıl şırıl akıyor.

1- İnsan sesi ile meydana gelen yansıma sözcükler: İnsanların konuşmaları haricinde çıkardığı bazı seslerden meydana gelir.

fıs: fısıldamak, fısıltı hor: horlamak hapşu: hapşırmak tü: tükürmek

2- Hayvan sesi ile meydana gelen yansıma sözcükler: İnsan dışındaki canlı varlıkların çıkardığı seslerin taklit edilmesiyle oluşur.

miyav: miyavlamak me: melemek hav: havlamak

3- Eşyaların, su ve rüzgar gibi bazı varlıkların çıkardıkları sesler ile oluşan yansıma sözcükler: İnsan ve hayvanlar dışındaki varlıkların çıkardığı seslerin taklit edilmesiyle oluşur.

pat: patırtı şır: şırıltı zır: zırıltı güm: gümbürtü

tak: takırtı uğ: uğultu

NOT: Yansıma sözcükler cümlede isim, sıfat, zarf ve fiil gibi çeşitli türlerde kullanılabilir.

Bu çıtırtı beni rahatsız ediyor. (İsim) Çıtır ekmekleri çok severim. (Sıfat)

Ağacın yaprakları hışırdıyor. (Fiil) Irmak şırıl şırıl akıyor. (Zarf)

NOT: Yansıma sözcükler ikileme görevinde de kullanılabilir.

tıkır tıkır, çıt çıt, fokur fokur

NOT: Yansıma sözcükler, mecaz anlama gelecek şekilde kullanıldıklarında yansıma anlamı ortadan kalkar.

Konferansta bir ara sıkıntıda patlayacak gibi oldum.

tahtada dersimi çatır çatır anlattım.

NOT: Yansıma sözcükler, sadece seslerin taklidi ile oluşur. Görme duyusuna ait bazı kelimeler, yansıma sözcükleri andırsa da yansıma olarak kabul edilmez.

Güneş bugün pırıl pırıl parlıyor.

Bugün yine ışıl ışıl bir güne merhaba diyoruz.