Mevsimlerin Oluşumu Konu Anlatımı

Mevsimlerin Oluşumu Konu Anlatımı: Yıl boyunca mevsimlerin nasıl değiştiğini ve bu değişikliklerin Dünya’nın eksen eğikliğiyle ilişkisini detaylıca keşfedin.

Mevsimler ve İklim

Dünya’nın Şekli ve Hareketleri

• Dünya’nın kendi ekseni etrafında batıdan doğuya (saat yönü tersi) dönmesi sonucu gece gündüz meydana gelir.
• Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanır.
• Dünya kendi ekseni etrafında dönme hareketi yaparken, güneş etrafında dolanma hareketi yapar.
• Dünya’nın geoid şeklindedir. Kürenin kutuplardan basık, ekvatordan şişkin biçimidir.
• Dünya’nın Güneş etrafında dolandığı yörüngesi elips şeklindedir.
• Kuzey ve güney yarım kürede dünyanın güneş ışığını dik alabileceği en uzak noktalara dönence Kuzey yarım kürede yengeç, güney yarım kürede oğlak dönencesi bulunur.

A- Mevsimlerin Oluşumu

Mevsimlerin Oluşmasında iki olay etkilidir.

1. Dünya’nın Güneş etrafında dolanması (Dünya’nın yıllık hareketi)
2. Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması

Not: Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığının değişmesi mevsimlerin oluşumu üzerinde etkili değildir.

• Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu tarih 3 Ocaktır, fakat kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır.
• Dünya’nın Güneş’e en uzak olduğu tarih 4 Temmuz- dur, fakat kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.
• Dünya’nın Güneş’e en yakın ve en uzak olduğu iki konum arasında yaklaşık 5 milyon km fark vardır.

Dünya’nın Eksen Eğikliği

• Dünya’nın Güneş etrafındaki dönme ekseni ile yörünge düzlemi arasında 23° 27′ (Yaklaşık 23.5°) lik açı vardır.
• Dünya, Güneş etrafında dönerken bu eğiklikten dolayı, kuzey ve güney yarım küre farklı zamanlarda farklı ışık alır.
• Fazla ışık alan yarım küre yaz, az ışık alan yarım küre kış mevsimini yaşar.
• Dünya kuzey ve güney yarım kürelerden oluşur. Ülkemiz Kuzey Yarım Küre’dedir.
• Kuzey yarım küre kış mevsimini yaşarken, aynı anda güney yarım küre yaz mevsimini yaşanmasının sebebi eksen eğikliğidir.

Mevsimlerin Oluşumu

21 Aralık Gün dönümü

• Kuzey yarım kürede kış, güney yarım kürede yaz başlangıcıdır.
• Kuzey yarım kürede en uzun gece, güney yarım kürede en uzun gündüz yaşanır.
• Güneş ışınları oğlak dönencesine dik olarak gelir.

21 Mart Ekinoks

• Kuzey yarım kürede ilkbahar, güney yarım kürede sonbahar başlangıcıdır.
• Gece ve gündüz eşittir. (12 saat)
• Güneş ışınları ekvatora dik düşer.
• Eksen eğikliği etkisi ortadan kalkar.

21 Haziran Gün dönümü

• Kuzey yarım kürede yaz, güney yarım kürede kış başlangıcıdır.
• Kuzey yarım kürede en uzun gündüz, güney yarım kürede en uzun gece yaşanır.
• Güneş ışınları yengeç dönencesine dik olarak düşer.

23 Eylül Ekinoks

• Kuzey yarım kürede sonbahar, güney yarım kürede ilkbahar başlangıcıdır.
• Gece ve gündüz eşittir. (12 saat)
• Güneş ışınları ekvatora dik düşer.
• Eksen eğikliği etkisi ortadan kalkar.

Not: Dünya yüzeye düşen ışık miktarının (enerjinin) fazla olması yaz mevsiminin yaşanırken, ışık miktarının azalması sonucu kış mevsimi yaşanır.

Birim Yüzeye (Alan) Düşen Enerji

Birim yüzey arttıkça birim yüzeye düşen enerji miktarı (enerji yoğunluğu) azalır.

Kış mevsiminde birim yüzeye düşen enerji azalır, yaz mevsiminde artar.

Alan ile düşen enerji miktarı birbiri ile ters orantılıdır.

• Ekvatorda güneş ışınları dik düştüğü için birim yüzeye düşen enerji fazladır.
• Kutuplarda güneş ışınları eğik düştüğü için birim yüzeye düşen enerji azdır.
• Kış mevsiminde birim yüzeye düşen enerji yaz mevsimine göre azdır. Güneş ışınları eğik açı ile gelir.
• Kış mevsiminde birim yüzeye düşen toplam enerji yaz mevsimine göre azdır. Gündüz süresi az ve güneş ışınları eğik açıyla gelmektedir.

Birim Yüzeye Düşen Işın

Not: Kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşandığında birim alana düşen enerji azdır, güneş ışınlarının ısıttığı alanlar geniştir, ancak güneş ile aydınlanan toplam alan azalır. Kuzey kutbu ışık alamaz.

Dünya’nın dönme ekseninin eğik olmasının etkileri 

1. Mevsimler meydana gelir.
2. Aynı zamanda Dünya’nın kuzey ve güney yarım küresinde farklı mevsimler yaşanır.
3. Yıl boyunca sıcaklık değişimleri olur.
4. Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir.
5. Güneş ışınlarının Dünya üzerine geliş açıları değişir.

Dünya’nın ekseninin eğikliği olmasaydı ne olurdu

1. Yıllık sıcaklık farkı oluşmazdı
2. Mevsimler meydana gelmezdi.
3. Gece ve gündüz eşitliği yaşanırdı. (12 saat gece 12 saat gündüz)
4. Güneş ışınları sadece ekvatora dik olarak gelirdi.